Баланы окууга кантип үйрөтүү: бала жазуучусунун кеңештери

‹›

Балдар үчүн жазылган китептер алардын акыл-эсин жана руханий дүйнөсүн байытып, элестетүү жөндөмүн өнүктүрөт. Китеп менен чоңойгон балдар өз алдынча ойлонууга, жоопкерчиликке жана жаркын келечекке умтулууга үйрөнүшөт. Мындай керемет дүйнөнү балдарга тартуулаган белгилүү жазуучу Айдай Бекбоева бүгүн «Кабар» агенттигине балдар китептеринин мааниси, балдарды окууга кызыктыруунун жолдору жана жаңы чыгармалары тууралуу айтып берди.

Китеп бала тарбиялоодо чоң роль ойнойт. Ал баланын ички дүйнөсүн байытып, анын сезимдерин, ойлонуу жөндөмүн жана сүйлөө маданиятын өнүктүрөт. Китеп аркылуу бала жакшылыкты жамандыкка айырмалап, боорукер болууга, эмгекти баалоого жана адамдар менен туура мамиле курууга үйрөнөт. Ар бир аңгеме же жомок — бул жаш окуучуга кичинекей жашоо сабагы.

Балдар адабиятынын коомдун руханий өнүгүүсүнө тийгизген таасири да зор. Ал жаңы муунду адамгерчиликтин, адептүүлүктүн жана өз элдин маданиятына урмат менен тарбиялайт. Балдар китеби — бул келечектеги муундун аң-сезимин калыптандыруучу айна. Эгерде балдар окуп, каармандар аркылуу жакшы сапаттарды үйрөнсө, коом руханий жактан байыйт, боорукер болуп, билимдүү болот.

Учурда көптөгөн балдар китептен алыстап, санариптик дүйнөдө жашап жатышат. Алардын окууга болгон кызыгуусун кантип жандандырууга болот? Балдар көп убакытты телефонго коротуп жатышкандыктан, окууну оюнга айландыруу маанилүү: жомокторду сүрөттөр, комикстер жана ролдук оюндар аркылуу жандандыруу. Электрондук жана аудиокитептерди колдонуу да заманбап жана натыйжалуу ыкма. Эң негизгиси, чоңдор өздөрү мисал көрсөтүп, балдар менен бирге окуп, алардын кызыгуусуна ылайык китептерди тандашса, окуу сүйүктүү жана көндүмгө айланат.

Балдардын кызыгуусун арттыруу үчүн китептин мазмуну менен катар анын дизайны да маанилүү. Интерактивдүү китептер, кыймылдуу элементтер жана тактильдик кошумчалар менен толукталган китептер «оюн аркылуу үйрөнүү» эффектин жаратууда. Поп-ап китептер, бетти ачканда сүрөттөрдүн үч өлчөмдүү болуп чыгышы, жомоктор жана жаныбарлар тууралуу окуялар үчүн идеалдуу. Аудио же QR-код менен коштолгон китептер каармандарды угууга же видеосюжеттерди көрүүгө мүмкүндүк берет. Комикстер жана графикалык аңгемелер минималдуу текст жана көп сүрөттөр менен сюжетти тез кабыл алууга жардам берет. Кыска аңгемелерден турган кичинекей китептер балдарда окууга болгон кызыгууну жаратат.

Айдай Бекбоева өз чыгармалары аркылуу балдарга адамдык жана улуттук баалуулуктарды үйрөтүүгө аракет кылат. Ар бир жомок же аңгемеде ал боорукердикке, эмгекке, достукка, адилеттүүлүккө жана табиятка болгон сүйүүгө үйрөтөт. Кыргыз маданиятына, салттарына жана туулган тилине болгон кызыгуусун жана урматын ойготуу мен үчүн абдан маанилүү. Балдар жомоктор аркылуу жакшылыкты жамандыкка айырмалап, боорукер жана чынчыл адамдар болушу керек.

Жакында жаңы китептер жарык көрүүдө. Билим берүү министрлигинин буйругу менен 2-3 жаштагы жана 6-8 жаштагы балдар үчүн китептер даярдалып жатат. Мындан тышкары, кыргыз элинин улуттук материалдык маданиятын сактоо жана өнүктүрүү боюнча мектеп окуучуларына арналган китептер сериясы аяктады. Бул китептер балдарга улуттук салттарды үйрөнүүгө жана өз мурасын сыймыктанууга жардам берет. Китептерде «Манас», «Семетей», «Сейтек» эпостору жана тогуз коргоол, ак калпак, юрта, кыргыз орнаменттери, шырдак, ала кийиз, комуз сыяктуу маданий символдор тууралуу аңгемелер адаптацияланган түрдө берилет. Китептер жандуу иллюстрациялар менен, кыргыз тилинде жана оюндук, жомоктуу формада, окуялар жана каармандар аркылуу жазылган. Балдар өз маданиятын сүйүп, анын маанилүүлүгүн түшүнүшөт деген ишеничтемин.